Vlaams minister van Media Benjamin Dalle geeft vandaag de resultaten vrij van de grootschalige Radiostudie. Deze studie biedt inzicht in de transitie van analoge naar digitale radio, de stappen die daarvoor nodig zijn en het moment waarop de FM-uitzendingen afgeschakeld zouden kunnen worden. Minister Dalle presenteert ook een toekomstplan voor de radiosector met een conceptnota, die hij ook voorlegt aan de sector.
Het is al van 2013 geleden dat er nog een grote studie naar het radiolandschap werd uitgevoerd. Intussen is het radiolandschap in volle verandering. Daar heeft de opmars van digitale radio veel mee te maken. In november 2023 bleek uit onderzoek van IPSOS nog dat bijna de helft (49 procent) van het radioluisteren vandaag via digitale weg (DAB+, het internet, digitale tv) gebeurt. In 2018 was dat nog 21 procent. Het is duidelijk dat verdere digitalisering de weg vooruit is voor de radiosector. Vlaams minister van Media Benjamin Dalle ondernam, samen met de sector, al verschillende initiatieven om die digitalisering een duwtje in de rug te geven. Denk maar aan de verplichting voor radio-apparatuur om digitale radiosignalen te kunnen ontvangen, of het belang van digitalisering bij de erkenning van drie landelijke FM-frequenties.
Om meer zicht te krijgen op de toekomst van dit gedigitaliseerde radiolandschap, bestelde Dalle daarom in 2023 een nieuwe studie. De opdracht werd toegekend aan een consortium van BrightWolves en de interdisciplinaire onderzoeksgroep imec-mict-UGent. De studie had als doel om in kaart te brengen wat nodig is voor de realisatie van een kwalitatief en leefbaar digitaal radiolandschap. Daarbij onderzochten de onderzoekers onder meer de scenario’s voor de transitie van analoge radio (FM) naar digitale radio (DAB+, IP,..), evenals een mogelijke afschakeldatum voor de uitzendingen op de FM-band. Daarnaast bevat de Radiostudie ook beleidsaanbevelingen. De studie werd op 2 mei 2024 opgeleverd. U vindt de volledige studie in bijlage.
Een belangrijk onderdeel van de studie was de voorspelde evolutie van het digitale luistervolume de komende jaren. Een eerste kantelpunt wordt volgens de onderzoekers in 2026 verwacht, wanneer het luistervolume van DAB+ en FM ongeveer even groot zullen zijn (beide 38 procent). 61 procent van het luistervolume zal op dat moment digitaal verlopen. In 2030 verwachten de onderzoekers dat 75 procent van het luistervolume digitaal zal zijn.
De Radiostudie bevat verschillende afschakelscenario’s. Het afschakelscenario dat de voorkeur geniet van de onderzoekers is het scenario waar de VRT, de landelijke, lokale en netwerkradio-omroeporganisaties gezamenlijk afschakelen. De afschakeling van de FM-uitzendingen is pas mogelijk van zodra verschillende afschakelcriteria zijn bereikt:
Een digitaal luistervolume van minimaal 65 procent
Minstens 60 procent van het Vlaamse wagenpark uitgerust met een DAB+-ontvanger is tenminste 60 procent
Ten hoogstens 20 procent van de luisteraars dat uitsluitend via FM luistert.
Volgens de voorspellingen van de onderzoekers zullen in Vlaanderen deze afschakelcriteria bereikt worden tijdens het jaar 2028. Aangezien de afschakeldatum idealiter minstens twee jaar op voorhand meegedeeld wordt, lijkt een potentiële afschakeldatum van 1 januari 2031 realistisch voor de onderzoekers. In het scenario van een louter marktgedreven transitie, waarbij de omroeporganisaties zelf beslissen om af te schakelen, verwachten de onderzoekers dat die afschakeling er ten vroegste in 2035 komt – als het luistervolume van FM lager dan 10 procent is. Hoewel de economische impact voor de radiosector in dit scenario het kleinst is, menen de onderzoekers dat een vervroegde afschakeling van de FM-uitzendingen, mits het bepalen van de juiste timing, een hefboom zal zijn voor een duurzaam digitaal radiolandschap en dus ook wenselijk is.
Conceptnota
Voor minister Dalle zijn de resultaten van de studie een bevestiging van de sterke inzet op digitalisering. Het is duidelijk dat het einde van de FM-uitzendingen steeds dichterbij komen. Het is daarom des te belangrijk om de radiosector én de luisteraars hierop voor te bereiden. Daarom stelde Dalle een conceptnota op, die voortbouwt op de conclusies en aanbevelingen van de onderzoekers. Deze grondige Radiostudie en de conceptnota bieden een sterke basis om de toekomst van het radiolandschap vorm te geven. De minister zal hierover verder in overleg gaan met alle betrokken partijen.
Enkele belangrijke elementen in deze conceptnota:
Van een operatormodel naar een omroepmodel: het omroepmodel houdt in dat de licentie van de frequentieblokken niet meer zullen toegekend worden aan de netwerkoperatoren, maar dat er een erkenningsronde georganiseerd zal worden zoals voor frequenties op de FM-band. Dan moeten de erkende omroepen samen een operator zoeken voor het uitbaten van het frequentieblok.Dalle heeft reeds de intentie geuit om in Vlaanderen in de
richting van een omroepmodel te evolueren. “Door de omroeporganisaties -en niet de netwerkoperator- aan te duiden, menen heel wat stakeholders dat de overheid de inhoudelijk/muzikale diversiteit van het Vlaamse radiolandschap kan stimuleren en bovendien het gelijke speelveld tussen verschillende radio-omroeporganisaties beter kan bewaken”, zegt de Radiostudie hierover. De minister deelt die mening.
Langdurige en grootschalige communicatiecampagnes om de luisteraars te informeren. Deze campagnes moeten gericht zijn op een duurzame afschakeling waar iedereen mee is. Zowel voor oudere luisteraars als luisteraars met beperkte middelen moet er aandacht zijn in het proces dat tot de FM-afschakeling zal leiden.
Lokale radiozenders ondersteunen met een digitale transformatiesubsidie, om hen eenmalige investeringen in de digitale infrastructuur te helpen financieren.
Werk maken van Vlaamse regelgeving om de signaalintegriteit van de Vlaamse radio-omroepprogramma’s te waarborgen. Dit is nodig om de omroepen ook na de overgang naar digitale radio te verzekeren van voldoende reclame-inkomsten.
De vind-en zichtbaarheid van de omroepen verhogen.
U vindt de volledige conceptnota in bijlage.
Vlaams minister van Media Benjamin Dalle: “Het lijdt geen twijfel dat het einde van FM dichterbij komt. Belangrijker dan de exacte datum is alles in het werk stellen om ervoor te zorgen dat iedereen mee is. Iedereen moet naar de radio kunnen blijven luisteren. Sociale uitsluiting moeten we te allen tijde vermijden. Daarom moeten we de voordelen van digitale radio, voor luisteraars, omroeporganisaties en adverteerders, in de markt blijven zetten. We zijn en blijven een absoluut topland op vlak van radio. De overgang naar digitale radio zal ons helpen om dat ook in de toekomst te blijven.”