Hoe Bar Eliza opnieuw een verloederd paviljoen werd

In 2016 ontstond er een prachtig bottom-up initiatief in het Elisabethpark in Koekelberg: Bar Eliza, een zomerbar die in geen tijd uitgroeide tot populaire ontspannings- en ontmoetingsplek voor vele Brusselaars. In 2019 moest Bar Eliza helaas de deuren sluiten, en sindsdien is het wachten op een nieuw project van de gemeente en het Brussels Gewest. Opnieuw een schrijnend voorbeeld van hoe in Brussel het vrij initiatief gefnuikt in plaats van gestimuleerd wordt.

In 2019 moesten de organisatoren van het prachtige Bar Eliza inpakken en wegwezen, en kwam er een einde aan de pop-upbar die enkele jaren lang dé zomerse hotspot was aan het Elisabethpark in Koekelberg. Een initiatief dat groeide vanuit GC de Platoo en een groep geëngageerde Brusselaars die een leegstaand paviljoen zagen en dachten: ‘hier kunnen we iets organiseren’. Bar Eliza moest verdwijnen omdat, zo klonk het, de gemeente Koekelberg en Leefmilieu Brussel zouden starten met een eigen project rond het paviljoen. Er zou een technisch lokaal voor parkwachters komen, en een polyvalente ruimte voor socioculturele activiteiten op de benedenverdieping. Klonk mooi, maar vijf jaar later… is er nog niets gebeurd. Of toch wel: alle inspanningen van de buurtbewoners zijn teniet gedaan. Het charmante Bar Eliza is nu (opnieuw) een verloederd paviljoen. Terug naar af.

Geen samenwerking

De reden? Het heeft drie jaar geduurd voor er een stedenbouwkundige vergunning was, en nu, nog eens twee jaar later, is er nog altijd geen aannemer gevonden. Er moet een nieuwe aanbesteding gelanceerd worden, omdat er bij de eerste poging geen geschikte kandidaat werd gevonden. En dus gebeurt er niets. Zoals in elke Brusselse vaudeville is een gebrekkige samenwerking tussen gemeente en Gewest een van de factoren. Moet het echt drie jaar duren om een vergunning uit te reiken? Kan er toch niet iets meer vaart gezet worden achter het uitschrijven van een aanbesteding? De vraag stellen is ze beantwoorden. Wie iets gedaan wil krijgen in Brussel krijgt al te vaak te maken met eindeloos trage besluitvormingsprocessen, onoverzichtelijke bevoegdheidsverdeling en gebrekkige samenwerking. En telkens weer zijn de initiatiefnemende Brusselaars het eerste slachtoffer.

De impasse rond Bar Eliza legt dan ook een vinger op de wonde: als Brusselaars iets realiseren, is dat heel vaak ondanks in plaats van dankzij de overheid. Wat we zelf doen, doen we beter – maar dat geldt blijkbaar niet voor de gewestelijke en lokale overheden in Brussel. Als Vlaams minister van Brussel stelde ik bij de vele bezoeken aan dynamische en geëngageerde verenigingen steeds opnieuw hetzelfde vast: aan talent, motivatie en ondernemerszin ontbreekt het de Brusselaars niet. Waarom kan de overheid dat talent niet ondersteunen en stimuleren in plaats van mooie projecten naar zich toe te trekken en vervolgens de nek om te wringen?

Bar Eliza in betere tijden

In de case rond Bar Eliza waren er zoveel andere goede opties geweest. Men had de initiatiefnemers van de zomerbar de mogelijkheid kunnen bieden om verder te werken, in afwachting van de eigenlijke start van de werken. Waren de veiligheidsproblemen echt niet op te lossen met enkele kleine werken of ingrepen zodat het paviljoen open kon blijven? En vooral, men had de buurt ook kunnen betrekken bij het uittekenen van dat nieuwe project. Dat is hoe een tijdelijk gebruik van braakliggende panden en ruimtes pas écht tot z’n recht komt. Door al de geleverde inspanningen en het engagement abrupt te stoppen en zonder overleg een nieuw project te lanceren dat daarna ook nog eens op de lange baan geschoven wordt, gaat alle inzet en opgebouwde werk van de voorbije jaren verloren. Er blijkt zelfs nog geen plan te zijn: de gemeente geeft aan dat er nog niet beslist is wat de precieze invulling van de benedenruimte wordt. Eerst verbouwen en pas dan een visie ontwikkelen? Dat is de wereld op zijn kop.

Vrij initiatief

Brusselaars hebben geen overheid nodig die alles in hun plaats wil doen. Brusselaars willen in de eerste plaats een overheid die zorgt voor wat echt telt: goede basisvoorzieningen voor een goed leven in de stad. Denk maar aan snelle en objectieve vergunningsprocedures, veilige parken en vermijden van leegstand. De rest doen de inwoners wel. Ik geloof in een Brusselse overheid die de juiste omstandigheden schept, zodat de Brusselaars hun eigen creativiteit, ideeën en dromen tot uiting kunnen brengen. Enkel zo kan het vrij initiatief in Brussel verder groeien en bloeien. Het zal sneller vooruitgaan en het eindresultaat zal ook van meer creativiteit getuigen dan wanneer de overheid het allemaal zelf wil organiseren.

Daarom roep ik de gemeente Koekelberg, Leefmilieu Brussel en de Brusselse regering op om deze grote vergissing alsnog recht te zetten. Gooi de good practices van het mooie Bar Eliza-traject niet in de vuilnisbak. Ga met de initiatiefnemers rond de tafel zitten om samen een nieuw project uit te werken, dat goed is voor de buurtbewoners, Brusselaars en bezoekers, en dat opnieuw voor leven in het mooie Elisabethpark zorgt. En geef, in afwachting van dat nieuwe project, opnieuw ruimte en vrijheid voor experiment aan verenigingen en creatieve Brusselaars. Hun ervaringen en inzichten zullen er het eindresultaat alleen maar beter op maken.