De onderzoekskern ExploRatio van hogeschool Odisee ontwikkelde met Kritikat een programma dat kinderen op jonge leeftijd kritisch wil leren omgaan met de lawine aan informatie - en fake news - die op hen afkomt. In de filosofische sprookjes leert de Kritikat hen drogredeneringen herkennen en nieuwsberichten ontmaskeren die met de feiten een loopje nemen.
Kinderen zijn net als volwassenen letterlijk één klik verwijderd van informatie over alle mogelijke onderwerpen en het is onmogelijk om hen hiervoor af te schermen. Maar we kunnen hen op jonge leeftijd wél kritisch leren omgaan met de lawine aan informatie die op hen afkomt. Om leerkrachten, ouders en pedagogische begeleiders hierin te ondersteunen heeft ExploRatio, Onderzoekscentrum Kritisch denken van hogeschool Odisee, samen met Mediawijs en de Vlaamse Gemeenschapscommissie (Dienst Ondersteuning Bibliotheken) het project Kritikat ontwikkeld.
Samen met schrijfster Isabelle Desegher werden vier filosofische sprookjes geschreven waarin de Kritikat als filosofische detective de kinderen op een speelse manier helpt om feiten en meningen van elkaar te leren onderscheiden. De sprookjes werden door Isabelle en muzikant Dirk Elst ook opgenomen als luisterverhalen. "Via de verhalen en denkoefeningen leren kinderen uit de derde graad van het lager onderwijs de meest voorkomende drogredeneringen herkennen en nieuwsberichten ontmaskeren die met de feiten een loopje nemen", aldus onderzoeker Eef Cornelissen van ExploRatio. "De thema’s 'waarheid' en 'leugen' spelen in de verhalen een centrale rol. Ons materiaal bevat voorbeelden van denkfouten die kinderen alert maken voor manipulatie en vormen zo de voorbereiding om met dezelfde kritische bril naar berichten in de media te kijken."
Onmiddelijk doodvallen na vaccinatie
De nood aan dergelijke initiatieven is alvast hoog, zo blijkt. Kinderen uit de lagere school spenderen sinds de coronalockdown meer tijd online en worden daardoor ook steeds vaker geconfronteerd met fake news. Leerkrachten en ouders worden regelmatig verrast door onverwachte uitspraken en weten niet altijd hoe ze hiermee moeten omgaan.
"In maart had ik de kans om in enkele scholen te filosoferen met leerlingen uit het zesde leerjaar. Tijdens de gesprekken bleek dat sommigen dachten dat je onmiddellijk doodvalt na een vaccinatie. Deze info kwam via TikTok bij enkele leerlingen terecht", vertelt Eef Cornelissen. "Na deze uitspraak hebben we samen gefilosofeerd over wat waarheid is en onderzocht hoe je een betrouwbare bron herkent. We daagden de leerlingen uit om elke uitspraak te onderbouwen met geldige argumenten. Tijdens zo'n filosofisch gesprek worden verborgen vooroordelen zichtbaar gemaakt en kom je te weten wat er leeft bij de kinderen. De leerkrachten zelf waren ook verrast om te merken welke misconcepten er in hun klas leven over de coronacrisis en vertelden ons al dat ze nu extra aandacht zullen besteden aan dit onderwerp. Hopelijk kunnen we zo ons steentje bijdragen aan het kritisch denken van jonge kinderen."
Ook Vlaams minister van Media Benjamin Dalle onderstreept het belang van dit initiatief: "Het internet is een schat aan informatie. Kinderen komen hier op vroege leeftijd al mee in contact. Maar ze beschikken nog niet altijd over de juiste kritische reflectie om met al die informatie om te gaan. Voor hen is het dan ook niet evident om te weten wat waar is of niet. Kritikat speelt hier op in. Spelenderwijs leren ze aan de hand van verhalen kritische vragen te stellen zodat ze dit later in het dagelijkse leven ook zullen doen", besluit de minister.
De inspiratiebundel van Kritikat met luisterverhalen en oefeningen is vrij beschikbaar via www.kritikat.be en via de website van Mediawijs - het Vlaams Kenniscentrum Mediawijsheid - kunnen leerkrachten een gratis boek van Kritikat verkrijgen.
Comments